Baza wiedzy
Ochrona tajemnicy przedsiębiorstwa w działalności gospodarczej
1. Uwagi ogólne o informacjach poufnych
Na pewnym etapie rozwoju działalności, większość przedsiębiorców dysponuje informacjami, dzięki którym mogą osiągać coraz większe zyski, zmniejszać koszty, pozyskiwać nowych klientów czy efektywniej rozwijać działalność. Jednocześnie, często ujawnienie tych informacji, a zwłaszcza udostępnienie jej konkurentom, spowodowałoby, że taka informacja straciłaby znacząco swoją wartość dla tego przedsiębiorcy. Z tego względu, przedsiębiorcy dążą do zachowania w poufności informacji wypracowanych w toku swojej działalności lub z nią związanych, takich jak receptury, know-how, listy klientów, dane współpracowników, dostawców, procesy przemysłowe czy informacje finansowe.
Na wstępie trzeba jednak poczynić dwie istotne uwagi. Po pierwsze, nie każda informacja wartościowa dla przedsiębiorcy będzie tajemnicą przedsiębiorstwa w rozumieniu przepisów prawa. Po drugie, fakt, że jakaś informacja nie stanowi tajemnicy przedsiębiorstwa w rozumieniu przepisów i nie przysługuje jej w związku z tym ochrona z mocy prawa, nie oznacza, że przedsiębiorca nie może poczynić kroków prawnych, by tę informację ochronić przed jej udostępnieniem osobom trzecim.
2. Tajemnica przedsiębiorstwa w rozumieniu przepisów
Aktem prawnym, który reguluje kwestie tajemnicy przedsiębiorstwa oraz aspekty związane z jej ochroną jest ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji („uZNK”).
Ustawa zawiera definicję tajemnicy przedsiębiorstwa, zgodnie, z którą „przez tajemnicę przedsiębiorstwa rozumie się informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, które jako całość lub w szczególnym zestawieniu i zbiorze ich elementów nie są powszechnie znane osobom zwykle zajmującym się tym rodzajem informacji albo nie są łatwo dostępne dla takich osób, o ile uprawniony do korzystania z informacji lub rozporządzania nimi podjął, przy zachowaniu należytej staranności, działania w celu utrzymania ich w poufności”.
Na pierwszy rzut oka, ta definicja może się wydawać nie do końca zrozumiała. Innymi słowy, by jakaś informacja mogła być uznana za tajemnicę przedsiębiorstwa w rozumieniu uZNK musi spełniać łącznie 4 przesłanki:
Musi to być informacja techniczna, technologiczna, organizacyjna przedsiębiorstwa lub inna informacja.
Informacja musi posiadać wartość gospodarczą.
Informacja lub informacje te, jako całość lub w szczególnym zestawieniu i zbiorze ich elementów nie są powszechnie znane osobom zwykle zajmującym się tym rodzajem informacji albo nie są łatwo dostępne dla takich osób.
Uprawniony do korzystania z informacji lub rozporządzania nią podjął, przy zachowaniu należytej staranności, działania w celu utrzymania jej w poufności.
Jeśli informacja nie spełnia którejś z powyższych informacji to nie może być uznana za tajemnicę przedsiębiorstwa w rozumieniu uZNK. Przykładowo, przesłanki te nie będą spełnione, kiedy:
Informacja nie ma wartości gospodarczej, tj. z zachowania informacji w poufności przedsiębiorca nie odnosi żadnej korzyści, a jej ujawnienie nie spowoduje żadnych strat lub kosztów dla przedsiębiorcy, np. informacja o tym w jakim kolorze są ściany magazynu.
Informacja nie jest powszechnie znana, ale jest znana osobom zajmującym się daną dziedziną, np. informacja o działaniu jakiegoś prostego procesu technologicznego lub chemicznego.
Informacja jest łatwo dostępna dla osób zajmujących się daną informacją, np. żeby poznać mechanikę działania jakiegoś urządzenia wystarczy go pobieżnie zbadać.
Informacja jest możliwa do uzyskania w drodze dostępu do informacji publicznej, np. informacja o tym czy wykonawca należycie zrealizował umowę na remont szkoły dla gminy.
Przedsiębiorca nie podjął, przy zachowaniu należytej staranności, działania w celu utrzymania jej w poufności, np. nie zapewnił organizacyjnych, prawnych i informatycznych środków zapewniających poufność informacji.
3. Konsekwencje uznania informacji za tajemnicę przedsiębiorstwa
Kiedy już ustalimy, że dana informacja stanowi tajemnicę przedsiębiorstwa, to ujawnienie, wykorzystanie lub pozyskanie takiej informacji przez osobę nieuprawnioną stanowi czyn nieuczciwej konkurencji w rozumieniu uZNK. Ustawa mówi o 3 możliwych czynach związanych z tajemnicą przedsiębiorstwa: pozyskanie, wykorzystanie i ujawnienie.
Pozyskanie tajemnicy przedsiębiorstwa występuje w szczególności, gdy następuje bez zgody uprawnionego do korzystania z informacji lub rozporządzania nimi i wynika z nieuprawnionego dostępu, przywłaszczenia, kopiowania dokumentów, przedmiotów, materiałów, substancji, plików elektronicznych obejmujących te informacje lub umożliwiających wnioskowanie o ich treści.
Wykorzystanie lub ujawnienie tajemnicy przedsiębiorstwa występuje w szczególności, gdy następuje bez zgody uprawnionego do korzystania z informacji lub rozporządzania nimi i narusza obowiązek ograniczenia ich wykorzystywania lub ujawniania wynikający z ustawy, czynności prawnej lub z innego aktu albo gdy zostało dokonane przez osobę, która pozyskała te informacje, dokonując czynu nieuczciwej konkurencji.
Ujawnienie, wykorzystanie lub pozyskanie tajemnicy przedsiębiorstwa występuje także wówczas, gdy w chwili ich ujawnienia, wykorzystania lub pozyskania osoba wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła wiedzieć, że informacje zostały pozyskane bezpośrednio lub pośrednio od tego, kto wykorzystał lub ujawnił je w okolicznościach określonych w akapicie wyżej.
Ustawa przewiduje też dwa wyjątki, kiedy czyn związany z tajemnicą przedsiębiorstwa nie stanowi czynu nieuczciwej konkurencji.
Po pierwsze, pozyskanie informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa nie stanowi czynu nieuczciwej konkurencji, jeżeli nastąpiło w wyniku niezależnego odkrycia lub wytworzenia albo obserwacji, badania, rozłożenia na części, testowania przedmiotu dostępnego publicznie lub posiadanego zgodnie z prawem przez osobę, która pozyskała informacje i której uprawnienie do pozyskania informacji nie było ograniczone w chwili ich pozyskania.
Po drugie, ujawnienie, wykorzystanie lub pozyskanie informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa nie stanowi czynu nieuczciwej konkurencji, gdy nastąpiło w celu ochrony uzasadnionego interesu chronionego prawem, w ramach korzystania ze swobody wypowiedzi lub w celu ujawnienia nieprawidłowości, uchybienia, działania z naruszeniem prawa dla ochrony interesu publicznego, lub gdy ujawnienie informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa wobec przedstawicieli pracowników w związku z pełnieniem przez nich funkcji na podstawie przepisów prawa było niezbędne dla prawidłowego wykonywania tych funkcji.
4. Konsekwencje dokonania czynu nieuczciwej konkurencji
W razie dokonania czynu nieuczciwej konkurencji, a więc w przypadku ujawnienia, wykorzystania lub pozyskania tajemnicy przedsiębiorstwa przez osobę nieuprawnioną, przedsiębiorca, którego interes został zagrożony lub naruszony, może żądać:
zaniechania niedozwolonych działań;
usunięcia skutków niedozwolonych działań;
złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie;
naprawienia wyrządzonej szkody, na zasadach ogólnych;
wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści, na zasadach ogólnych;
zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej lub ochroną dziedzictwa narodowego - jeżeli czyn nieuczciwej konkurencji był zawiniony.
Uprawniony może żądać, zamiast odszkodowania, naprawienia szkody przez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej wynagrodzeniu, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa.
Sąd, na wniosek uprawnionego, może również zobowiązać do podania do publicznej wiadomości informacji o wyroku albo treści wyroku, jeżeli jest to uzasadnione ze względu na okoliczności dokonania czynu nieuczciwej konkurencji, w szczególności sposób dokonania czynu, wartość informacji, których dotyczył czyn, skutek czynu oraz prawdopodobieństwo dokonania czynu nieuczciwej konkurencji w przyszłości, a w przypadku, jeżeli pozwanym jest osoba fizyczna - jeżeli dodatkowo nie sprzeciwia się temu uzasadniony interes pozwanego, w szczególności wzgląd na ochronę jego dóbr osobistych.
5. Konsekwencje karne czynu nieuczciwej konkurencji
Naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa może prowadzić nie tylko do konsekwencji cywilnoprawnych, ale również karnych.
Zgodnie z uZNK, kto, wbrew ciążącemu na nim obowiązkowi w stosunku do przedsiębiorcy, ujawnia innej osobie lub wykorzystuje we własnej działalności gospodarczej informację stanowiącą tajemnicę przedsiębiorstwa, jeżeli wyrządza to poważną szkodę przedsiębiorcy, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Tej samej karze podlega, kto, uzyskawszy bezprawnie informację stanowiącą tajemnicę przedsiębiorstwa, ujawnia ją innej osobie lub wykorzystuje we własnej działalności gospodarczej.
Tej samej karze podlega, kto ujawnia lub wykorzystuje informację stanowiącą tajemnicę przedsiębiorstwa, z którą zapoznał się, biorąc udział w rozprawie lub w innych czynnościach postępowania sądowego dotyczącego roszczeń z tytułu czynu nieuczciwej konkurencji polegającego na naruszeniu tajemnicy przedsiębiorstwa albo przez dostęp do akt takiego postępowania, jeżeli w postępowaniu tym została wyłączona jawność rozprawy.
Co jednak ważne, ściganie tych przestępstw następuje na wniosek pokrzywdzonego, konieczne jest więc wyjście z inicjatywą w tej kwestii przez pokrzywdzonego, np. poprzez złożenie zawiadomienia o możliwości popełnienia przestępstwa.
6. Ochrona informacji niebędących tajemnicą przedsiębiorstwa
Z pierwszej części artykułu wiemy, że nie wszystkie informacje mogą stanowić tajemnicę przedsiębiorstwa. Te, którym przysługuje taki status chronione są niejako na mocy ustawy uZNK. Te, które nie spełniają definicji tam zawartej, takiej ochrony nie mają. Nie znaczy to jednak, że przedsiębiorca nie może podjąć czynności zmierzających do ich ochrony. Oczywiście, poza zabezpieczeniami fizycznymi, takimi jak przechowywanie informacji „pod kluczem” można posłużyć się również zabezpieczeniami prawnymi.
Podstawowym narzędziem, jest zawarcie z osobą, której zostaje udostępniona informacja poufna odpowiedniej umowy zwanej często umową o zachowaniu poufności czy umową NDA (non-disclosure agreement). W umowie tej, osoba, której została udostępniona informacja zobowiązuje się do zachowania tej informacji w poufności. Naruszenie takiej umowy prowadzi do odpowiedzialności odszkodowawczej. W umowie często przewiduje się również kary umowne za naruszenie poufności.
W praktyce, w naszej kancelarii bardzo często, po analizie sytuacji biznesowej i prawnej danego przedsiębiorcy, rekomendujemy zawarcie takiej umowy, nawet w sytuacji, w której dana informacja stanowi tajemnicę przedsiębiorstwa i podlega ochronie z mocy prawa.
7. Wnioski na przyszłość
Ochrona informacji poufnych, zarówno tych spełniających definicję tajemnicy przedsiębiorstwa, jak i tych, które się w niej nie mieszczą, wymaga kompleksowego podejścia. Przedsiębiorcy powinni nie tylko podejmować działania zmierzające do zachowania poufności informacji w sensie organizacyjnym i technologicznym, ale również stosować odpowiednie narzędzia prawne, takie jak umowy o zachowaniu poufności. Zabezpieczenie interesów przedsiębiorstwa musi opierać się na świadomym zarządzaniu informacjami i ich dostępnością, co pozwala na minimalizowanie ryzyka ich nieuprawnionego wykorzystania. Odpowiednio sformułowane procedury, umowy oraz systemy ochrony informacji są kluczowe dla zapewnienia stabilności i bezpieczeństwa prowadzonej działalności.
_______
Autor artykułu
